Travma Sonrası Stres Bozukluğu İstanbul
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), travmatik bir olayın ardından gelişen ve bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir ruh sağlığı sorunudur. TSSB, yalnızca savaş ya da doğal afet gibi büyük olaylar sonrasında değil, bireysel travmatik deneyimler (örneğin, kazalar, istismar, kayıplar) sonrasında da ortaya çıkabilir.
TSSB, bir kişinin travmatik bir olayı deneyimlemesinden, tanık olmasından veya bu tür bir olayın bir başkasına olduğunu öğrenmesinden sonra ortaya çıkabilir. Travma, bireyin fiziksel veya duygusal olarak tehdit altında hissettiği durumları içerir. Bu olaylar sonrasında birey, korku, çaresizlik veya dehşet duyguları yaşar ve bu duygular uzun süre etkisini sürdürür.
TSSB, her travmatik olay yaşayan kişide gelişmez. Ancak, olaydan sonra semptomlar aylarca, hatta yıllarca devam ediyorsa ve kişinin günlük yaşamını etkiliyorsa, TSSB’den şüphelenilebilir.
TSSB'nin Belirtileri
TSSB belirtileri, genellikle dört ana başlık altında toplanır:
Yeniden Yaşama Belirtileri (Flashbackler)
- Travmatik olayın tekrar tekrar hatırlanması.
- Olayla ilgili kabuslar.
- Olayın yaşandığı anı yeniden yaşıyormuş gibi hissetme.
- Belirli sesler, kokular veya yerlerle tetiklenen yoğun duygusal reaksiyonlar.
Kaçınma Belirtileri
- Travmatik olayla ilgili düşüncelerden veya konuşmalardan kaçınma.
- Olayı hatırlatabilecek yerlerden, insanlardan ya da durumlardan uzak durma.
- Duygusal hissizlik, olayla ilgili önemli detayları hatırlayamama.
Aşırı Uyarılmışlık Belirtileri
- Sürekli tetikte olma hali.
- Kolay irkilme veya aşırı duyarlılık.
- Uyku sorunları (uyuyamama ya da sık sık uyanma).
- Öfke patlamaları veya sinirlilik.
Duygusal ve Bilişsel Değişiklikler
- Kendini suçlama veya sürekli bir değersizlik hissi.
- Olayın sonucu olarak dünyaya veya insanlara karşı olumsuz bakış açısı geliştirme.
- İlgi kaybı ve duygusal bağların zayıflaması.
Bu belirtiler, bireyin günlük yaşamını, ilişkilerini ve işlevselliğini ciddi şekilde etkileyebilir.
TSSB'nin Tedavisi
Çeşitli tedavi teknikleri, bazen birbirleriyle birleştirilerek, farklı başarı oranlarıyla kullanılmaktadır:
1-Bilişsel davranış terapisi, insanların kendilerini sıkışmış tutan düşünme biçimlerini veya "bilişsel kalıplarını" tanımalarına yardımcı olur
2-Maruz bırakma terapisi, insanların korktukları şeyle güvenli bir şekilde yüzleşmelerine ve bununla başa çıkmayı öğrenmelerine yardımcı olmak için kullanılır.
3-Göz hareketi duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR), maruz kalma terapisini, insanların travmatik anıları işlemesine ve bu anılara tepki verme biçimlerini değiştirmesine yardımcı olan bir dizi yönlendirilmiş göz hareketiyle birleştirir.
4-Kaygı giderici ilaçlar ve antidepresanlar da TSSB semptomlarını hafifletebilir; semptomları arasında uykusuzluk veya tekrarlayan kabuslar bulunan TSSB'li bazı kişiler, vücuttaki adrenalinin etkisini engelleyen prazosin adı verilen bir ilaçla rahatlama bulurlar.
5-Şizofreniyi tedavi etmek için insanlarda test edilen ve güvenli ancak etkisiz olduğu bulunan bir ilaç olan Osanetant, yakın zamanda farelerde travmaya maruz kaldıktan kısa bir süre sonra korku anılarını engellediği bulundu; korku anılarının oluşumunu ve pekiştirilmesini kontrol eden beyindeki belirli bir hücre grubunu hedef alıyor. Emory Üniversitesi'nde araştırmaya öncülük eden Foundation Scientific Council üyesi Kerry Ressler, MD, Ph.D.'ye göre, osanetant, örneğin travmatik anılar pekiştirilmeden önce acil serviste veya savaş alanında uygulandığında TSSB'nin gelişmesini önlemeye yardımcı olmak için umut vaat etmektedir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Ne Kadar Sürer?
Bazı durumlarda, özellikle tedavi edilmediğinde, TSSB çok uzun sürebilir, belki de kişinin hayatının geri kalanı boyunca. Uzun süreli TSSB'si olan çoğu kişi semptomların şiddetinin sabit olmadığını görür. Bazı kişilerde TSSB semptomları zamanla kademeli olarak azalır. Diğer kişiler travmatik olaylarının hatırlatıcılarıyla karşılaştıklarında semptomların artabileceğini görür.
Travma Sonrası Stres Bozukluğuna Çocuklar ve Gençler Nasıl Tepki Verir?
Çocuklar ve gençler travmaya karşı aşırı tepkiler verebilirler, ancak semptomları yetişkinlerle aynı olmayabilir. Çok küçük çocuklarda bu semptomlar şunları içerebilir:
Tuvalet eğitimi aldıktan sonra yatak ıslatma
Nasıl konuşulacağını unutmak veya konuşamamak
Oyun sırasında korkutucu olayı canlandırmak
Ebeveyne veya diğer bir yetişkine karşı alışılmadık derecede yapışkan olmak.
Daha büyük çocuklar ve gençler genellikle yetişkinlerde görülenlere benzer semptomlar gösterirler. Ayrıca yıkıcı, saygısız veya yıkıcı davranışlar da geliştirebilirler. Daha büyük çocuklar ve gençler yaralanmaları veya ölümleri önleyemedikleri için suçluluk hissedebilirler. Ayrıca intikam düşünceleri de olabilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu ile Travmatik Bir Olaya Tepki Arasındaki Fark Nedir?
TSSB'nin anormal bir olaya karşı normal bir tepki olduğu" söylenmiştir. Ne yazık ki, çoğu insan yaşamı boyunca en az bir travmatik olay yaşayacaktır. İnsanların travmaya tepki verme şekli, travmanın doğasına, kişinin başa çıkma becerilerine ve travmadan sonraki çevresine bağlı olarak büyük ölçüde değişebilir. Yaygın tepkiler arasında üzüntü, sinirlilik, kafa karışıklığı, duygusal uyuşukluk, kopukluk, suçluluk, dehşet, çaresizlik, mizah ve fedakarlık yer alır. Büyük bir travmatik olayın hemen sonrasında, çoğu insan stres, konsantre olma, uyuma veya başkalarıyla geçinme zorluğundan şikayet eder. Genellikle, bu semptomlar birkaç hafta içinde düzelir. TSSB'de, rahatsız edici semptomlar devam eder veya daha da kötüleşerek sosyal ve iş işlevselliğini etkiler. Siz veya sevdiğiniz biri travmanın etkileriyle başa çıkmakta zorlanıyorsa, bir psikoterapist ve/veya psikiyatristten profesyonel yardım almak yararlı olabilir.